Czy czyjaś książka, ba – naukowa książka, może wpłynąć na napisanie wiersza?, to jest wyjaśnić mi, co czuję, do czego zmierzałam zapisując pierwsze wersy, a potem przez ileś miesięcy pozostając w zawieszeniu, nie znajdując słów na wyrażenie swoich własnych myśli…

No tak, oczywistym jest po zadaniach wstępu, iż natrafiłam na taki tytuł, który nie stał się inspiracją, ale właśnie wyjaśnił mi moją dociekliwość, rozważania, moją sytuację człowieka dociekającego własnej tożsamości. I nie jest to podręcznik psychologii, mapa mózgu, saga rodu, socjologiczno-filozoficzne rozważania, ani religioznawstwo, a jednocześnie wszystkie te wątki mniej, czy bardziej dosłownie pojawiają się w opracowaniu prof. Alicji Sakaguchi*. Jej praca „Język – mistyka – proroctwo. Od doświadczenia do wysłowienia” określona przez wydawcę jako „językowa ilustracja religijnego przeżycia mistycznego, którego owocem jest radykalna przemiana jednostki i świadomość obdarzająca ją nowymi ją nowymi głębiami poznania i rozumienia” stanowi sądzę wyjątkowy zupełnie wkład w badania mało dotąd rozpoznanego obszaru. Jest wielowarstwowym ujęciem (znowu przywołam wydawcę, który zaznacza, że: pierwszym!) języka sakralnego: hermeneutyki, semantyki, słownictwa, retoryki, aktu mowy.
Książka, mimo obfitej bibliografii, znacznie wykracza poza granice konwencjonalnej nauki. Ale to właśnie owa obfita bibliografia sprawia, że może po nią sięgać i człowiek bez scjentystycznego umysłu, a z dociekliwością natury świata i ludzi, rozpoznania miejsca człowieka w świecie.
Sama autorka we wstępie do anonsowanej tu książki wyjaśnia: Celem […] pracy jest wskazanie na potrzebę rozważań nad m i s t y k ą i p r o r o c t w e m wraz z ich specyficznym j ę z y k i e m – zjawiskiem bardzo dzisiaj zaniedbanym. Nie da się bowiem ukryć, iż cywilizacja zachodnia popadła w barbarzyńską jednostronność, zapominając o głębokim wglądzie w naturę ludzką. Dar rozpoznawania Bożego prawzoru i zdolność duchowego widzenia wraz z kwestią wyrażania ich w języku, zostały usunięte z dyskursu – czy religijnego, czy naukowego na margines jako mało istotne. W wyniku tego powstały poglądy, że język warunkuje myślenie, rozumienie i postrzeganie oraz definiuje istotę bycia człowiekiem. Są to poglądy istnienia wyalienowanego, wyzutego ze swych duchowych głębi, zmuszonego do szukania dowodu na własne istnienie nie w przejściu na „inny” poziom ludzkich doświadczeń (transcendencja, proroctwo, mistycyzm), lecz na podstawie stwierdzenia, że i mamy [..]
Dalej prof. Alicja Sakaguchi pisze: Odpowiedzi na nurtujące mnie pytania oraz potwierdzenia moich własnych tez i przeświadczeń spodziewam się przede wszystkim w wypowiedziach i dokumentach dostarczonych nam przez samych mistyków, czyli relacjach z „pierwszej ręki”.[…]. Mamy więc jednocześnie uzasadnienie kwerendy jakiej dokonała pani profesor i mamy otwarte drzwi do przeżycia, które zapewne w trakcie mozolnej, wnikliwej pracy stało się także jej udziałem. Potwierdzenie czego zresztą odnajduję w innym zapisie Alicji Sakaguchi: Pójście z mistykami i prorokami drogą duchową prowadzi do doświadczenia tego, co nam zwiastują święte księgi wszystkich religii, do czego odsyłają rytuały, niektóre dogmaty i sakramenty, co obiecywały pierwotnie ludziom Kościoły […].
Carl Gustaw Jung (szwajcarski psychiatra i psycholog, twórca psychologii głębi) – nazwał kulminacyjny moment duchowego dojrzewania Jaźnią. Inni współcześni autorzy, jak Adolf Reinach (niemiecki filozof, fenomenolog i teoretyk prawa) – mostem do królestwa Absolutu, a Willigis Jäger (niemiecki benedyktyn, mistrz zen w tradycji Sanbô-Kyôdan) – Pierwszą Rzeczywistością, to jest – Bogiem.
Współczesna psychologia głębi posługuje się terminami przeżycie transparentne i doświadczenie graniczne. Ale gdy odwołać się do języka greckiego, to doświadczenie mistyczne określane jest słowem apokatastaza znaczącym ´przywrócenie (cytuję za prof. Alicją Sakaguchi) do stanu pierwotnej harmonii i przyjaźni z Bogiem´.
Ta książka jest naprawdę fascynującą lekturą. Prowadzi od rozważań nad religijnością dziś, kiedy to instytucja kościelna odgrywa w życiu wielu ludzi coraz to mniejszą rolę, poprzez – i tu wpadałam w pułapkę schematu odwoływania się do tzw. śródtytułów, czy nazw rozdziałów, bo rozdziałów jest w książce XIII, w każdym natomiast po kilkanaście podrozdziałów… Cytatów też wiele jeszcze warto by przywołać. Choćby ten: Trudno zaprzeczyć, że istnieje ścisły związek między językiem a kulturą społeczności mówiącej danym językiem. Związek ten jest dwukierunkowy. Z jednej strony odzwierciedla warunki życia i kulturę jego użytkowników, z drugiej – kształtuje się jako forma konceptualizacji i profilowania świata, warunkując nasz sposób postrzegania , myślenia i działania.[…]
Przejdę zatem do wyjaśnienia tego, co zawdzięczam lekturze książki „Język – mistyka – proroctwo”.
Wiersz ostatecznie brzmi tak:

Skrzypek z Buczacza

– nie chodzi o to, że go nie ma
chodzi o to, że
mielą młyny turkoce
singer spadają jabłka w sadzie płonie
sad młyny maszyna do szycia i
skrzypce wuja Emila

pamięć genów dyspozycja
duchowa obrazy
Chagalla?.. skrzypce
grają holistycznie
przylgnęły do życia
dualizmy: zewnętrzny
– wewnętrzny racjonalny i
irracjonalny realny – idealny
metafizyczny czy historyczny nie
są tu doświadczane „w modlitwie zaś
słowo skąpe, dokładnie odmierzone, ma
pomieścić wszelkie tajemnicze związki”.
—

Pani profesor dziękuję za to „słowo skąpe” …
I jeszcze zaznaczę, na wszelki wypadek, nie poznałam dotąd prof. Sakaguchi osobiście.
Teraz jednakże, jako osoba nie tyle głęboko wierząca, co poszukująca, mam wielką ochotę na bezpośrednią z autorką książki „Język – mistyka – proroctwo” rozmowę.

Grażyna Banaszkiewicz

* Prof. Alicja Sakaguchi (ur. 1954) w Szczecinie. Studiowała hungarystykę i esperantologię/interlingwistykę na Uniwersytecie Budapeszteńskim (ELTE), germanistykę na Uniwersytecie w Paderborn i Bilefeld (RFN). Była pracownikiem kontraktowym (Lehrauftrag) na Uniwersytecie w Paderborn, a od 1986 roku we Frankfurcie nad Menem. Od 2003 jest profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Neofilologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicz w Poznaniu. Jej zainteresowania naukowe obejmują językoznawstwo, komunikację interkulturową, filozofię dialogu i mistykę.

Alicja Sakaguchi
Język – mistyka – proroctwo
Od doświadczenia do wysłowienia
Wydawnictwo Naukowe UAM
Poznań 2011