”Nie jesteśmy igraszką fal, jest jakiś kierunek. Posuwamy się naprzód, postępujemy.”

                    (Teilhard de Chardin)

Słowo ‘wolność’ to chyba – statystycznie rzecz ujmując – jedno z najczęściej używanych określeń. Niestety – zazwyczaj w kontekście życzeniowym, w obliczu łamania i nadużywania wolności. Profesor Tischner jedną ze swych publikacji zatytułował: „Nieszczęsny dar wolności”. To sygnał, że czas najwyższy, by zrozumieć, przemyśleć ten nieszczęsny dar…

W metafizycznej tradycji Zachodu akcentowano fakt, iż człowieka charakteryzuje rozumność i wolność. Osoba ludzka w myśl klasycznej filozofii decyduje o stosunku do otaczającej ją rzeczywistości. Spadkobierca tradycji klasycznej – Jacques Maritain podkreślał, że „osoba ludzka to wszechświat o naturze duchowej, obdarzony wolnością wyboru i stanowiący tym samym całość niezależną wobec świata”. Wolność wyboru – to według tego myśliciela – dopiero korzeń świata wolności, która realizuje się w pełniejszy sposób w rozwoju osoby ludzkiej, w samoprzezwyciężaniu się.

Pewne poszerzenie tej perspektywy przyniósł personalizm francuskiego filozofa Emmanuela Mouniera. Człowiek nie istnieje przecież sam, jego wolność nie jest wolnością samotnej wyspy, ale zawsze wolnością w jakieś wspólnocie. Prawdziwa, autentyczna wolność jest dobrym wyborem, który w swej istocie polega na przyjęciu wartości. Człowiek, istniejąc wobec wartości, może je zaakceptować i może też je odrzucić, gdyż „wolny jest ten człowiek, który może obiecać, i ten, który może zdradzić”.

I tak, jak myśleć o nadziei zaczynamy w obliczu jej utraty, tak i o wolności gdy czujemy, że jest zagrożona. Zagrożony dar wolności przynosi pytanie o jej najgłębszy sens i o twarz ludzkiej wolności. I tu nadzieja spotyka się z wolnością, a może raczej wolność spotyka nadzieję. Bo nieszczęściem jest dla tych, co swój geniusz twórczy uśpili, ratując się „ucieczką od wolności”, czekając, aż ktoś inny zdecyduje, pomyśli… Geniusz wolności to twórcze życie człowiecze, to pewien artyzm. Interesująco w tym kontekście może zabrzmieć parafraza słów Romana Brandstaettera (zaczerpnięta z Jego utworu „O daj, nam, Panie, natchnienie do wiary”), gdyby słowo ‘wiara’ zastąpić słowem ‘wolność’:

Nieszczęsny dar może stać się horyzontem człowieka szczęśliwego, gdy myślącą nadzieję w dobry czyn zamieni. Wtedy wolność będzie wartością, a wartość jak sama nazwa na to wskazuje jest cenna. Kosztować więc musi…